Halk Oyunları Kataloğu

Doğu Karadeniz bölgemizde Pazar (Rize) merkez ilçesinin Liman köyünde seyredilebilen sıra oyunlarındandır. Gayet neşeli bir çeşittir.

Tunceli’de ve bazı Çemişgezek köylerinde yürütülen sıra oyunlarındandır. Malatya’da havası sözsüzdür.

Çorum’da yakın zamanlara kadar adı bile unutulmuş durumdaki bu oyunun 1942’de oralı gençlere yeniden canlandırılmasına çalışılmıştı. Fakat, merkezde bundan sonra da tutunamadığı haber alınmıştır. Bir kız, bir erkek birlikteliğiyle oynanır.

Sinsin’in sonunda, kararmaya yüz tutan ateşlerin çevresinde h’le gibi halka kurularak oyun yürütmeğe bazı yerlerde “Haley çevirmek” derler ki Halay çekmek tabirinden başka ve sırf bu duruma mahsustur. Ateş çevresinde halkalanıp oyun çevirmek Kafkasya’da ve Altaylarda tarih kadar eskiydi, meselâ Hunlardaki varlığı kayıtla sabittir.

Orhaneli ilçesinin meselâ Hamzaeli köyü de o yöre gibi Halay adını “Haley” telâffuz eden yerlerdendir. Kol kola yarım halka şeklinde sıralanıp davul zurnayla oynarlar. Erkek kadın ayrı ayrı oynarlar.

Tunceli’den Pertek ilçesinin Mercimek köyünde “Halay Oyunu” adlı apayrı bir sıra oyunu vardır. O yörenin başlıca oyunudur. Davul zurnayla 8-10 kişi oynarlar. Sırf erkek oyunudur.

Konya’dan Kadınhanı ilçesinin Gözlü köyünde 15-20 kadın tarafından tef ve türkü eşliğiyle yürütülür.

Çankırı’da Halay’a “Alay” derler. Çankırı köylerinde 15-20 kadar genç ve orta yaşlılardan bileşik bir grup el ele yapışarak yarım halka kurarlar. İki baştakiler, ellerinde birer çevre sallayarak ve çalınan havanın ‘hengine ayak uydura uydura, usul usul dönerler. Davul zurna yarım dairenin ortasındadır. Çoğu zaman şu havaya vururlar: Sarı kavun dilimi …

Konya bölgesinde bugün Halay denilen oyunlar yok gibidir. Nasıl ki zurnalar da tükenmiş durumdadır. Fakat halk dilinde “baş örtüsü” ve değirmi şey anlamına Halay kelimesi hâlâ kullanılmaktadır ki mânalıdır. Halayların çağımız için merkez bölgesi Sivas sayılabilmek üzere Malatya, Çorum ve havalisinde güneyden Gaziantep’e kadar hep çeşitleri ve adı yaygındır. Tekli …

Kavuşturma. Bazı Ankara köylerinde oynanıyor.

Kars ve havalisinin oyun havalarındandır. Gaşenk, güzel demektir. Sözleri de vardır. Sıra oyunudur. Adı Kaşengî de telâffuz olunur. Van ve Bitlis taraflarına sirayet etmemiştir (yayılmamıştır).

Bu oyunun Karsan Türklerinden kalma olarak Kars bölgesinden Siirt ve dolayına çok eski bir çağa aşiretle birlikte inmiş olması kuvvetle muhtemeldir. Siirt’ten Eruh ilçesinin davul zurnayla oynanan iki kalabalık Tam kişi yer alabilir. Bazı Şirvan köylerinde de vardır. Bitlis’te Yarım Garzanî ve Tam Garzanî denilen tertipler, Yarım Goranî ve Tam …

Sivas’ın köy Halaylarındandır. Garhın da denir. Başlangıç ve yürüyüş figürleri aynen Düz Halay’daki gibidir. Garkın, daha doğrusu Kargın Halayı’nın adları diğer Sivas Halaylarının üçlülük sırasıyladır. Ağırlama, sıktırma ve hoplatma. Garkın Ağırlaması: Başçeken’in ve son duranın ellerinde birer mendil bulunmak üzere oyuncular serçe parmaklarından kilitlenerek el ele dizilenirler. Orta biraz geride, …

Sivas’ın Gürün ilçesinde iki kişi tarafından davul zurnayla oynanır.

Polka oyun adının eski Erzurumlular arasındaki söylenişi.

Giresun ilinin üç beş köyünde, o arada meselâ Şebinkarahisar’ın Boztekke köyünde revaçta kalmış hafif oyunlardandır. Sırf erkeklerce oynanır. Bu köyde karma oyun göreneği yoktur. Köyün diğer oyunları şunlardır: Karşılama, Çandır, ayrıca Horan. Fingildemek; kırıştırmak, oynaklık etmek anlamındadır.

Çorum’da arasıra anılan, tekrarlanıp yine nice zaman hatıra bile getirilmeyen bir çeşittir. Kelimenin aslı faslı karanlıktır. Hareketleri bakımından irticali oyunlardandır. Yalnız Çorumlularca söylenip oynanan Fidayda Türküsü, pek eski değildir. Daha ziyade kadınlar arasında 1 veya 2 kişi tarafından yürütülür. Dış haliyle köçekçeyi andırır. Sadece nakaratında ayrı bir çeşni vardır. Oyuncu …

Fer’yi de telâffuz ederler. Isparta’nın Barla köyünde kadın oyunlarındandır.

Kütahya bölgesinde yaygın olan bu oyuna Kütahya Zeybeği de derler.

Bolu’dan Mudurnu ilçesinin Yazıca köyünde geçen bu oyun “gayet sükutî (sessiz, suskun) içinde geçer.” Kaval ve tef eşliğiyle tek kişilik olup kadın da, erkek de oynayabilir.