Halk Oyunları Kataloğu

Sivas’ın Divriği ilçesinin Ovacık köyüne has ve herhalde ithafının (onbaşı adını taşımasının) şahsî bir sebebi bulunan pek yöre malı bir çeşittir. 10 – 15 erkek sıra kurup davul – zurnayla yürütür. Adını “Onbaşı Halayı” denilmeyişi de yenice bir tertip olduğu intibaını (görüşünü, kanaatini) uyandırmaktadır.

Gaziantep’in en fazla gün görmüş oyunu budur denilebilir.

Kars’ın sevilen oyun havalarındandır.

Iğdır’ın merkezinde Yallı, Şamil ve bu Nazirri oyunları vardır. Karmın (Garmon), nay (mey) ve zurna eşliğiyle oynanılır. Eski Kafkas Türklerinden intik’l etmiş olan bu calı çeşitlerinden birincisi kadın – erkek kalabalık bir sırayla, diğeri tek kişi ve üçüncüsü bir veya iki kişi tarafından yürütülürler.

Kadın ve erkeğin yürüttüğü Kars oyunudur.

Bingöl’ün Kiğı ilçesinin Halhal köyü ve yöresinde sevilen 2 – 8 kişilik toplu ve açık oyunlardan biridir. Erkeklere mahsustur. Nari Kastamonu’da bakırcıların kullandığı bir aygıtın da adıdır.

Bitlis oyunlarında olup iki kişi tarafından yürütülür.

Kars’ta “Nanay” denilen çeşitli oyunlar vardır. Nanay düğünlerde çalgısı olarak sırf türküyle yürütülür.

Malatya’nın Akçadağ ilçesinde gün görüp tutulan iki oyun çeşidinden biri budur. Sekiz erkek toplu olarak ve üç telli bağlama eşliğiyle yürütülürler. Öbürü Üç Ayak oyunudur.

Bu Hınıs oyununun öbür adı Keçiki’dir.

Siirt’te düğünlerde sırayla oynamaya vaktiyle “növbe” denilirdi. O bölgenin sözsüz bir oyununu adı hâlâ budur. Çok eski bir tertip olduğunu Bitlisliler biliyorlar. Şimdi az oynanır. Yerli yaşlılarca hâtırası anılır.

Nöbet tabirinden bozulmadır. Malatya’nın kadın oyunlarındandır. İki kadın tarafından, her elde bir mendil olduğu halde oynanır. Karşı karşıya hareket ederler. Türkülüdür. Odada tef ile yürütülürse de meydanda eşlik çalgısı davul – zurnadır. Bu tertip oyunların bazen zamanla kadınlara inhisar edebilmiş olduğu düşünülüp de “nöbet” ve “davul – zurna”nın açıkhava unsuru …

Balıkesir yöresinde sözsüz oyun havasına ve dolayısıyla onun oyununa Nöbet denilip, her halde Mehterhane nöbetlerinde (nöbetlerinden) davul – zurnada yaşayan bir hâtıradır. Nasıl ki, davul – zurnacılara hâlâ “Mehterler” diyen bucaklar (yurt köşeleri) vardır.

Sivas bölgesinin köy halaylarındandır. Üç adım sağa ileri yürüyüş, üç adım da geri gidiş halinde oynanır. Mektebin Bacaları halayını çekenler şehrin dış mahallelerinde bile bugün için azdır. merkeze bağlı köylerden halaycılığıyla namlı (ünlü) Şimkürek köyünde bilhassa iyi oynarlar. Bölge köylerinin hemen cümlesinde (hepsinde) vardır. Oyuna neden dolayı “Mektebin Bacaları” adı …

Bayburt’un son çıkan bar çeşitlerindendir. Yerine göre türlü sazların eşliğiyle iki kişi tarafından ve günümüze kadar yalnız Bayburt merkezinde oynanmaktadır. Pek yakınlara kadar yalnız erkeklerce yürütüldüğü halde, çeyrek asırdadır biri bayan, diğeri erkek iki kişi tarafından da oynanılmaya başlamıştır. H’l’ iki erkek de oynarlar.

Eski Osmanlı dernekleri çağlarında “matrakçı” denilen gürbüz oyuncularca yapılıp “matrak bazlık” denilen ve elerdeki matrak denilen tokmaklarla mücadelesi yürütülen bir spor çeşidi vardır. Cirit, güreş gibi idman oyunlarının çoğunda olduğu gibi bunda da davul – zurna bir kenarda çalmakla beraber, içinde meselâ Sinsin oyunundaki kadar bile raks unsuruna fırsat yoktu. …

Maraş’ın (Kahramanmaraş) bilhassa Göksun ilçesinde birbirine yakınlığı olan iki özel oyundan biri bu, öbürü Hasandağı’dır. Aralarda türküleri söylenerek davul – zurnayla yürütülen toplu oyunlardır. İkiden fazla diziyle oyuna birlikte girilebilir. Erkek dizileri, kadın dizileri ve karma diziler, her biri kendi başçekenin idaresinde, fakat cümlesi (hepsi) kenardaki davul – zurnanın eşliğinde …

Dersim’de (Tunceli) bu oyunu kızlar üç kısımda birlikte oynarlar. Önce “başlama” denilen bir sıra oyununu yürütürler. Bu, özel bir tertip olmayıp m’lum (bilinen) herhangi bir sıra oyunudur. Sonra oturup mani söylerler. Arkasından tekrar sıra oyununa kalkıp az sonra bitirirler. Davul varsa oyunun manisine hafif hafif tempo tutar.

Keşiş, Sarıçiçek, Munzur dağlarından kopan Fırat, Malatya ovasına Tohma çayını alıp da inince artık sıcağın etkisiyle mahmurlaşır, ağır ağır güneye akar. Bu yurt köşesinin oyunları da Fırat’ın suları gibi kimi durgun, kimi de coşkun akarlar. Her iki hâli insanı içine çekerek alıp götürür. Ayaklar ve gözler onun kıyabilen amansızlığ gibi …

Urfa’nın (Şanlıurfa) Siverek ilçesinde Lorke adlı toplu oyun ikiden fazla kişiyle karma halde, kadınlı – erkekli ve davul – zurnayla yürütülür. Siirt’in Pervari ilçesinde kadın – erkek karma halde şarkısını da (türküsünü de) söyleyerek ve ikiden fazla kişiyle Lorke oynarlar. Kadınlar – erkeksiz olarak kendi âlemlerinde de yürütebilirler. Lorke oyun …