Burası kara gözlünün, hilal kaşlının, ok kirpiklinin iklimidir. Suyu, havası böyle güzeller yetiştiriyor. Urfa ovası, kışın bile sıcaktır. Hele yazın adeta yanar. Benizleri konuk taşralılarda bile buğdaylaştırır. Bu yüzden türküsü de yanıktır. Türkü düzmeye “yakmak” derler… Oyunlardan önce, meydana çıkan davul-zurna giriş olarak bir Urfa havası vurur. Daha sonra hep bir ağızdan şu hoyrat söylenir:
Urfalıyım ezelden
Gönlüm geçmez güzelden
Gönlümün gözü çıksın
Sevmiyeydim ezelden
Urfa bir yana düşer
Zülüf gerdana düşer
Bu nasıl baş bağlamak
Her gün bir yana düşer.
Hoyratı işiten halay alayı el ele tutuşmuş, gönül gönüle bağlanmış olarak meydanı doldurur. Ses ve ahenk cümbüşü, dumanla birlikte Urfa’nın dağlarını sarar…
Urfa oyunları üç parçadan ibarettir:
1- Ağır Oyun (Dörtlük Oyun): Ağır, Orta, Harbî ve Düz olmak üzere dört bölümden meydana gelir. Gayet ağır bir tempoyla başlar. Gittikçe hızlanır ve sonunda iş kılıca dayanır. Bu oyunun düğünlerde yalnız erkekler, dörtlü bir takım halinde yürütürler.
2- Halay: Bunu hususiyle (özellikle) kadınlar çeker. Fakat karma da oynanabiliyor.
3- Kılıç ve Kalkan Oyunu: Yalnız erkeklerce oynanır. Urfalı; “Kılıçkalkanı değme yiğit oynayamaz. Kılıç- kalkan bu… Tutmak için yürek, vurmak için bilek ister” der.
Giyim: Başta kül’h ve etrafında puşu vardır. Urfalı oyuncu çitara gömlek üstüne cipken giyer ve beline kuşak dolar. Şalvar boldur. Ayakta kırmızı yemeni vardır.
Oyun Havaları: Urfa yöresinin oyun havaları nispeten ağır tartımlı olmakla beraber, esasları hemen daima cengaverliğe dayanır halkın savaşçı ruhiyatını ifade ederken muntazam, fakat ağır hareketlere yer verirler. Katiyen kıvrak ve hafif değillerdir. Arada, aşkı da terennüm ederler. Oyunlara daima davul zurna eşlik eder.
Kılıç Kalkan oyunları da devam etmektedir. Bunlar gayet sert, âdeta ciddî bir savaşın ruh haleti içinde oynanırlar. Urfalılar, hem pek hassas hem de memleket havasına kıskançlık derecesinde bağlı görünürler, öyledir de. Oyunları da temkin (ağrıbaşlılık) ve enerji yanyana yaşar. Üç Ayak ve Döne oyunları bilhassa gün görmektedir.
